Ewidencja cmentarzy pozostałych po polskich osiedlach z lat 40. i 50. XX wieku w Afryce Wschodniej.

Od 2004 studenci i doktoranci historii Uniwersytetu Pedagogicznego, pod kierunkiem dra Huberta Chudzio, prowadzą badania dotyczące przymusowych migracji ludności polskiej. Od 2008 roku współpracują z Małopolskim Urzędem Wojewódzkim inwentaryzując groby, kwatery i cmentarze wojenne na terenie Małopolski. Podczas rozmów na obozie naukowym w powiecie gorlickim pojawił się temat osiedli polskich Sybiraków w Afryce Wschodniej w czasie, i po II wojnie światowej. Podsumowaniem tych rozważań było stwierdzenie, że warto poddać inwentaryzacji i renowacji cmentarze, pozotałe po Polakach w Afryce. Trzej studenci historii (Krzysztof Kędziora, Mariusz Solarz, Karol Suchocki) podjęli ten temat i w listopadzie 2008 zgłosili chęć rozpoczęcia przygotowań do wyprawy na Czarny Ląd. Był to początek mozolnej pracy, który w konsekwencji doprowadził w październiku i listopadzie 2009 roku do pojawienia sie misji Uniwersytetu Pedagogicznego na polskich nekropoliach w Tanzanii i Ugandzie. Szefem misji był opiekun Studenckiego Koła Naukowego Historyków UP – dr Hubert Chudzio.

Począwszy od 2008 roku, w ramach projektu "Z mrozów Syberii pod słońce Afryki", członkowie Studenckiego Koła Naukowego Historyków UP, prowadzą wielotorową działalność związaną z badaniem i popularyzacją tematu afrykańskich osiedli polskich tułaczy.

Dotychczas przeprowadzono szereg wywiadów z osobami, które najczęściej jako dzieci, w latach 1940-1941 zostały wywiezione na Syberię, a nastepnie po układzie Majski – Sikorski trafiły z Armią Polską do Persji, a potem do polskich osiedli w Afryce Wschodniej. Koło nawiązało kontakt ze stowarzyszeniem "Klub pod Baobabem" zrzeszającym tzw. Afrykańczyków (Polaków którzy przeszli szlak od Syberii po Afrykę). Członkowie SKNH UP przygotowali ekspedycję naukową do Tanzanii i Ugandy, podczas której stworzyli profesjonalną dokumentację filmową, fotograficzną i kartograficzną cmentarzy w Tengeru (Tanzania), Koji i Masindi (Uganda). Podczas ekspedycji członkowie misji przeprowadzili również prace renowacyjne i porządkowe. Podczas naszego pobytu w misji Don Bosco, w Namugongo koło stolicy Ugandy Kampali, spotkaliśmy Tomka Kaczmarka - wolontariusza z Polski. Gdy poznał cel naszej misji i historię polskich Sybiraków w Afryce, postanowił samodzielnie kontynuować nasz projekt. Po rocznym wolontariacie w salezjańskim ośrodku, ruszył do Tanzanii, gdzie dotarł do czterech miejsc, w których w latach 40. XX wieku znajdowały się polskie osiedla. W jednym z nich (Kigoma) nie było już śladu, ani po polskim osiedlu, ani po cmentarzu. W trzech innych miejscowościach (Ifunda, Kidugala, Morogoro) Tomek wykonał świetną pracę dokumentacyjną. Jej wyniki przesłał do zbiorów Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń. Dzięki temu mogliśmy je opracować i zamieścić na naszej stronie. Zwieńczeniem projektu było zorganizowanie 25 marca 2010 roku konferencji naukowej "Z mrozów Syberii pod słońce Afryki", gdzie oprócz referatów naukowych, można było wysłuchać relacji wspomnieniowych licznie przybyłych "Sybiraków-Afrykańczyków". Tego samego dnia nastąpiło otwarcie wystawy fotograficznej ukazującej przeprowadzone prace i pokazującej współczesne oblicze Afryki. Otwarcia osobiście dokonali: Jerzy Miller - Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji RP oraz Pani Maria Dutkiewicz prezes "Klubu pod Baobabem". Wyświetlono również przygotowany na tę okazję film z pobytu w Tanzanii i Ugandzie. Ponadto uczestnicy projektu przeprowadzili (i wciąż prowadzą) spotkania z młodzieżą gimnazjalną i licealną mające na celu przybliżenie tej zapomnianej tematyki.

Konferencji "Z mrozów Syberii pod słońce Afryki" patronowali:

  • Parlament Europejski
  • Radosław Sikorski Minister Spraw Zagranicznych RP
  • Jerzy Miller Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji RP
  • Stanisław Kracik Wojewoda Małopolski
  • Marek Nawara Marszałek Województwa Małopolskiego
  • Krzysztof Dudek Dyrektor Narodowego Centrum Kultury
  • Prof. Michał Śliwa Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
  • Jarosław Gowin Poseł na Sejm RP
  • Maria Dutkiewicz Prezes "Klubu pod Baobabem"
  • Patronat medialny sprawowały Telewizja Polska oraz Radio Kraków

List do organizatorów i uczestników konferencji skierował Prezydent Rzeczpospolitej Lech Kaczyński

W przyszłości czekają nas kolejne wyzwania, związane z prowadzonymi badaniami. Mamy nadzieje, że uda nam się stworzyć jak najpełniejszą ewidencję oraz dokumentacje związaną z exodusem naszych rodaków z "Golgoty Wschodu".

Tymczasem zapraszamy do zapoznania się z wynikami dotychczasowych badań. Na stronie znajdują się plany wraz z opisami cmentarzy w Tengeru, Koji oraz w Masindi. Każdy grób został dokładnie zadokumentowany. Jedno kliknięcie wystarczy by przenieść się na teren afrykańskich nekropolii. W poszukiwaniu danej osoby spoczywającej na cmentarzu pomaga spis alfabetyczny powiązany z numerem grobu.

IMIONA I NAZWISKA W SPISIE SĄ ODWZOROWANE Z NAGROBKÓW. PISOWNIA NIE ZOSTAŁA ZMIENIONA. NAGROBKI NA ZDJĘCIACH SĄ JUŻ PO RENOWACJI, KTÓRĄ PRZEPROWADZILIŚMY. NASZĄ PRACĘ MOŻNA ZOBACZYĆ W ZAMIESZCZONEJ NA STRONIE PREZENTACJI, LUB W KRÓTKIM FILMIE. PROSIMY O KONTAKT, JEŚLI POSIADAJĄ PAŃSTWO JAKIEŚ INFORMACJE LUB FOTOGRAFIĘ OSÓB POCHOWANYCH NA TYCH CMENTARZACH. ZA PAŃSTWA ZGODĄ ZOSTANĄ ONE UMIESZCZONE NA STRONIE INTERNETOWEJ.

adres e-mail: Mariusz Solarz: mariusz.solarz@interia.eu,

Hubert Chudzio: hubert70@tlen.pl

tel.: 0048 512 852 707

Projekt strony i wykonanie: Jan Małysiak, Mariusz Solarz

Teksty: Hubert Chudzio, Mariusz Solarz, Karol Suchocki

Autorzy zdjęć nagrobków: Hubert Chudzio, Tomasz Kaczmarek, Mariusz Solarz

Autorzy pozostałych fotografii: Hubert Chudzio, Mateusz Maryjka, Mariusz Solarz

Autor filmu: Hubert Chudzio

W filmie wystąpili członkowie misji: Anna Hejczyk, Mateusz Maryjka, Michał Tarasiewicz, Karol Suchocki, Mariusz Solarz

Zobacz także: Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń